Açık Erişim

Geçen hafta Harward Kütüphanesinin akademik dergilere yıllık 3.5 milyon $ abonelik bedeli ödemeyi sürdüremeyeceğini açıkladı. Yerli ve yabancı basında çokça yankı bulan bu konuya kısaca dikkat çekmek istiyorum.

Bilimsel (akademik) dergilerin içeriklerinin neredeyse tamamını üniversiteler ve araştırma kurumları üretiyorlar. Üretilen bu içeriğin değerlendirilmesini, yani hangilerinin yayınlanmaya değer bulunacağını da yine üniversite veya araştırma kurumlarından bilim insanları yapıyorlar. Şaşırtıcı olmayacak belki ama bu dergilerin tek müşterileri de yine üniversite ve araştırma kuruluşları. Bu resme biraz yukarıdan bakınca başka bir sektörde benzerine rastlanması zor bir durum ortaya çıkıyor. Üretenler, denetleyenler ve alıcılar aynı olmasına rağmen bu işin organizasyonundan çok büyük paralar kazanılıyor.

Burada bir parantez açıp bahsi geçen bu dergilerin hepsinin aynı kalitede olmadığını, dergi çıkaranların hepsinin evliya olmadığını da söylemem gerekir. Küçük bir google araması sizi tahminlerinizin çok üzerinde şaşırtacak sonuçlara götürecektir. Garanti ederim.

Harward akademik personeline 'bundan sonra kendi yayınlarınızı özgürce erişilebilir yerlerde yayınlayın. Okulun paralı aboneliklerini durduruyoruz' meailine gelecek bir açıklama yaptı ama yukarıda bahsettiğim acayip durumun değişebilmesi için bir (bir kaç) üniversitenin tavrı etkili olmayacaktır elbette. Türkiye'deki yeni kurulan üniversiteler bile yüzbinlerce dolarlara varan yıllık abonelik bedelleri veriyorlar bu dergilere. Akademik dergilerin şu anki yapısıyla devam edebilmesi için bir bedelin ödenmesi gerekiyor (apartman yöneticisine bile para verdiğimizi unutmayalım) ama bu bedel her yıl katlanarak artıp bugünkü rakamlara ulaşmamalı. Bizim gibi kaynakları daha kısıtlı olan ülkeler için bilim üretmek demek yurt dışına daha fazla para vermek demek oluyor.

Bilgiye açık erişim için bugün Mustafa Akgül hoca'nın duyuru listesine gönderdiği epostada geçen freescience, ebooksgo, openscience, ocwconsortium, academicearth, wikibooks, openculture ve acikders adresleri eminim yararlı olacaktır.

Açık erişim ve açık erişim altyapıları üzerinde söyleyecek sözü olan akademisyenlerden biri olan Özlem Özgöbek'in Akademik Bilişim Konferansında bu konuda bir bildirisini dinlemiştim. Umarım bu konu hakkında daha çok yazılır, çizilir, konuşulur ve bir dönüşüme gidilebilir.